Międzynarodowy Szlak Dziedzictwa Przyrodniczo-Kulturowego „Zielony Rower” – Greenway Karpaty Wschodnie
(w skrócie ZRGKW) to uruchomione w roku 2004 przedsięwzięcie Grupy Partnerskiej „Zielone Bieszczady”1 - koordynowane i wspierane przez Fundację Bieszczadzką. Pomysł polegał na wykreowaniu markowego produktu turystycznego opartego na idei „zielonych szlaków – greenways”2 wokół Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”3, na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim.
Do roku 2004 po stronie polskiej Bieszczadzkie Towarzystwo Cyklistów oraz Bieszczadzkie Stowarzyszenie Ekoturystyczne „Baszta” oznakowały łącznie 866 km szlaków tworzących sieć ZRGKW. Główny szlak pod nazwą „Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie” ma 105 km długości i wpisany został w roku 2002 przez Komisję Turystyki Kolarskiej Zarządu Głównego PTTK do rejestru oznakowanych szlaków rowerowych województwa podkarpackiego jako międzynarodowy szlak rowerowy R-61. Odcinek ten łączy polsko-ukraińskie przejście graniczne Krościenko-Smolnica z granicą polsko-słowacką na Przełęczy nad Roztokami Górnymi biegnąc przez Brzegi Dolne, Wańkową, Olszanice, Bezmiechową, Lesko, Glinne, Myczkowce, Solinę, Polańczyk, Terkę, Dołżycę, Cisną i Majdan.
Główną oś szlaku ZRGKW uzupełnia 10 oznakowanych na niebiesko pętli lokalnych, 9 trudniejszych technicznie odcinków Bieszczady Extreme oznakowanych na czerwono oraz 8 łączników ze znakami w kolorze czarnym. Suma ich długości to 461 km. Biegną przez tereny 12 gmin bieszczadzkich: Baligród, Cisna, Czarna, Komańcza, Lesko, Lutowiska, Olszanica, Sanok, Solina, Tyrawa Wołoska, Ustrzyki Dolne, Zagórz.
Na Słowacji oznakowanych zostało 50 km szlaku ZRGKW - po słowacku Zelený bicykel - Greenway Východné Karpaty (5871 w słowackiej numeracji szlaków). Jest to przedłużenie głównej osi polskiej sieci szlaków ZRGKW (R-61). Znaki po stronie słowackiej podobnie jak w Polsce mają kolor zielony. Trasa wiedzie od polsko-słowackiej granicy na Przełęczy nad Roztokami Górnymi do słowacko-ukraińskiego przejścia granicznego Ubla-Mały Berezny, malowniczym terenem wokół zalewu Starina, przez miejscowości Ruské, Jalová, Stakcín, Kolonica, Ladomírov, Ubla.
Słowacki Zelený bicykel uzupełniają rowerowe szlaki tematyczne, chociaż inaczej niż szlaki lokalne po stronie polskiej nie tworzą one wspólnej sieci. Są to np. Cyklistický chodník ikon (nr 2875, Rowerowy Szlak Ikon, kolor niebieski) czy Po stopách Herkula (031, Śladami Herkulesa, czerwony).
Planowana, ale fizycznie dotychczas nieoznakowana jest ok. 180 kilometrowa główna oś szlaków ZRKW na Ukrainie - Зелений велосипед Greenway Східні Карпати. Prowadzić ma od słowacko-ukraińskiego przejścia granicznego Ubla-Mały Berezny przez Wielki Berezny, Kostrynę i Użok na północy Zakarpacia, a dalej południowo-wschodnim skrawkiem województwa lwowskiego przez Sianki, Turkę, Stary Sambor, Sambor, Chyrów aż do polskiego przejścia granicznego Smolnica-Krościenko.
NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIANA PLANOWANE NA SZLAKU PO STRONIE POLSKIEJ:
18 lat temu, kiedy znakowano szlak ZRGKW ruch samochodowy na tym obszarze był znacznie mniejszy, dzisiaj jest kilkukrotnie bardziej intensywny, co zagraża bezpieczeństwu poruszających się po szlaku rowerzystów. Ponadto w okresie tym, ze względu na brak stałych źródeł finansowania, oznakowanie i jakość tras rowerowych jest na poziomie, który wymaga kompleksowej rewitalizacji poprzedzonej modyfikacją przebiegu szlaku - przeniesieniem, wydłużeniem, skróceniem lub całkowitą zmianą poszczególnych fragmentów szlaku.
Opracowanie nowego projektu Szlaku ZRGKW ze studium wykonalności - po uzgodnieniach z gestorami terenów, przez które przebiega szlak.
Usunięcie i utylizacja starej (powstałej jeszcze do roku 2004) infrastruktury szlaku (znaków i tablic informacyjnych) oraz oznakowanie szlaku od nowa.
Wykonanie i montaż Punktów/Miejsc Odpoczynku Rowerzystów.
Zainstalowanie systemu elektronicznego monitoringu szlaku.
Działania edukacyjne – opracowanie i wdrożenie systemu szkoleń kadr turystyki rowerowej.
Działania promocyjne
Przygotowanie i wdrożenie oferty dla rowerzystów ze szczególnymi potrzebami (osoby , seniorzy, rodziny z dziećmi).
Utworzenie Karpackiego Centrum Planowania Wypraw Rowerowych.
Utworzenie stanic rowerowych z bazą noclegowo-gastronomiczną dedykowaną rowerzystom.
Z potrzeby obsługi turystów na szlaku ZRGKW zrodziło się Biuro EkoPodróży „Zielony Rower” – powstała w roku 2006 pierwsza na Podkarpaciu firma społeczna o profilu ekoturystycznym, która w sposób kompleksowy przygotowuje oraz organizuje wyjazdy nie tylko w różne zakątki pogranicza polsko-słowacko-ukraińskiego w Karpatach Wschodnich, ale także na obszarze całej Polski. Biuro jest przedsiębiorstwem społecznym funkcjonującym w ramach działalności gospodarczej Fundacji Bieszczadzkiej – zyski przeznaczane są na realizacje celów statutowych organizacji. Oferta opiera się na imprezach turystyczno-szkoleniowych na zamówienie, takich jak wizyty studyjne związane z tematyką turystyki przyjaznej środowisku oraz z innymi doświadczeniami Fundacji Bieszczadzkiej zdobytymi w czasie 19 lat działalności (np. budowa partnerstw trójsektorowych, wolontariat, działalność organizacji pozarządowych, ekonomia społeczna itp.); wyjazdy integracyjne i wycieczki dla grup zorganizowanych; kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży; imprezy turystyki rowerowej, warsztaty fotografii przyrodniczej i kulturowej oraz wiele innych.
Inne projekty realizowane na Podkarpaciuważne dla rozwoju szlaku „Zielony Rower” - Greenway Karpaty Wschodnie
W roku 2015 powstał Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo, który prowadzi przez pięć województw wschodniej Polski: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie oraz warmińsko-mazurskie. Trasa szlaku przebiega przez pięć parków narodowych. Cztery parki znajdują się w województwie podlaskim, tj. Wigierski Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy oraz Białowieski Park Narodowy, natomiast w województwie lubelskim na szlaku znajduje się Roztoczański Park Narodowy. Trasa główna i lokalne odcinki łącznikowe liczą prawie 2080 km długości. Jest to jeden z najdłuższych szlaków rowerowych w Polsce. Wzdłuż szlaku rowerowego wybudowano 228 miejsc obsługi rowerzystów (MOR). Green Velo stanowi połączenie miejscowości oraz obiektów o dużej wartości przyrodniczej, kulturowej i historycznej.
Na zdecydowanej większości trasy szlak biegnie po obszarach nizinnych, łatwych do uprawiania turystyki rowerowej. Wyjątkiem jest odcinek Rzeszów-Przemyśl biegnący przez Pogórze Dynowskie i Pogórze Przemyskie, wymagający większego przygotowania fizycznego. Cały odcinek podkarpacki to prawie 460 km szlaków podzielonych na 3 trasy – „Ziemia Sandomierska i Dolina Dolnego Sanu”, „Pogórze Karpackie” i „Roztocze”.
Od końca roku 2019 Województwo Podkarpackie, reprezentowane przez Departament Dróg i Publicznego Transportu Zbiorowego, realizuje projekt pn.: „Przygotowanie dokumentacji technicznej i projektowej niezbędnej do rozbudowy sieci turystycznych tras rowerowych na terenie Bieszczad i włączenie ich do szlaku rowerowego Green Velo” (budżet ok. 5 555 500,00 zł, z czego 4 999 950,00 zł do dotacja Ministerstwa Finansów, Inwestycji i Rozwoju).
